Current Affairs, Gk, Job Alerts, , School Info, Competitive exams ; History , Geography , Maths, History of the day, Biography, PDF, E-book ,

Youtube Channel

  • Videos click here
  • Breaking

    Sports

    Translate

    Tuesday, April 17, 2018

    नर्व गैस और अन्य रासायनिक हथियार: | Nerve gas and chemical weapons | नर्व्ह गॅस आणि इतर रासायनिक शस्त्रे: एक वाढता धोका

    Views

    करेंट अफेयर्स १७ एप्रिल २०१८ हिंदी/ इंग्लिश/मराठी




    हिंदी

    नर्व गैस और अन्य रासायनिक हथियार:
    हाल ही में, अमेरिका और अन्य सहयोगी देशों ने सीरियाई सरकार के कथित रासायनिक हथियारों के उपयोग की वजह से कई सीरियाई स्थानों पर बमबारी की। इससे पहले, यूके सरकार ने एक रूसी डबल एजेंट को मारने के लिए नर्व एजेंट के कथित इस्तेमाल के संबंध में रूस के साथ राजनयिक संबंधों को समाप्त कर दिया था। इसलिए दुनिया भर को रासायनिक हथियारों की मूल बातें समझना आवश्यक है।
    रासायनिक हथियार क्या हैं?
    रसायनिक हथियार का मतलब ऐसे जहरीले रसायनों से है जिनकी रसायनिक क्रियाओं की वजह से इंसान या तो गंभीर पूर से जख्मी हो जाता है या फिर उसकी मौत हो जाती है। अपनी मारक क्षमता के कारण ये जनसंहार करने वाले शस्त्रों की श्रेणी में आते हैं।
    प्रमुख रासायनिक हथियार:
    सारिन:
    गेरहार्ड श्रेडर समेत कुछ जर्मन वैज्ञानिकों ने 1938 में सारिन तैयार किया था। इसे हानिकारक कीटों को मारने के लिए कीटनाशक के रूप में तैयार किया गया था। वर्तमान में सारिन को सबसे खतरनाक तंत्रिका जहर (नर्व गैस) माना जाता है। रासायनिक रूप से यह दूसरे तंत्रिका जहर ताबुन और वीएक्स जैसा ही है।
    तरल रूप में यह गंधहीन और रंगहीन होता है। वाष्पशील होने के कारण यह आसानी से गैस में बदल जाता है। यह बेहद अस्थिर होता है इस वजह से यह जल्दी ही नुकसानरहित यौगिकों में बदल जाता है।
    वीएक्स नर्व एजेंट:
    वीएक्स नर्व एजेंट को संयुक्त राष्ट्र ने सामूहिक हत्या करने वाला रासायनिक हथियार बताया है। सबसे अधिक ज़हरीला रासायनिक हथियार है। यह साफ और अंबर रंग का तैलीय तरल पदार्थ है. यह रंगहीन और गंधहीन होता है।
    यह त्वचा के अंदर जाकर तंत्रिकाओं के ज़रिए संदेश भेजे जाने को रोक देता है। त्वचा पर पड़ने वाली इसकी एक बूंद जान ले सकती है। इसकी एक छोटी खुराक से आंखों में तेज़ दर्द, धुंधला दिखना, सुस्ती और उल्टी की समस्या आ सकती है।
    मस्टर्ड गैस:
    पहले विश्व युद्ध में मस्टर्ड गैस का पहली बार इस्तेमाल हुआ था। हालांकि युद्ध से बहुत पहले ही इसके साथ प्रयोग किए गए थे। जर्मन केमिस्ट विलहेम लोमेल और विलहेम स्टाइंकोपिन ने 1916 में हथियार के रूप में इसके इस्तेमाल की सलाह दी थी। रासायनिक हथियार के रूप में इस्तेमाल होने वाले दूसरे गैसों की तरह इसे महाविनाश का हथियार आधिकारिक रूप से नहीं माना गया है।
    रासायनिक हथियारों के उपयोग को रोकने के लिए संधि:
    1993 रासायनिक हथियार अभिसमय (Chemical Weapons Convention) अंतर्राष्ट्रीय कानून के अनुसार नवीनतम हथियार नियंत्रण समझौता है। इसका पूरा नाम 'रासायनिक हथियारों के उपयोग, विकास, उत्पादन, भंडारण के निषेध और विनाश' सम्मेलन है।
    यही कारण है कि समझौते के उत्पादन, भंडारण और रासायनिक हथियारों के इस्तेमाल को निषेध किया गया है। यह रासायनिक हथियार निषेध संगठन (ओपीसीडब्ल्यू), जो हेग में स्थित एक स्वतंत्र संगठन है, द्वारा किया जाता है।
    ओपीसीडब्ल्यू में 192 हस्ताक्षरकर्ता देश है, जो वैश्विक आबादी का 98% का प्रतिनिधित्व करता है। जून 2016, कुल 72525 मीट्रिक टन में से 66368 मीट्रिक टन, (सीडब्ल्यू जरिए 92%) नष्ट सत्यापित किया गया है। ओपीसीडब्ल्यू 235 रासायनिक हथियार से संबंधित साइटों और 2,255 औद्योगिक स्थलों पर 6327 निरीक्षण का आयोजन किया गया। इन निरीक्षणों के अप्रैल 1997 के बाद से 86 विश्वव्यापी सदस्य देशों की संप्रभु क्षेत्र को प्रभावित किया है, 4732 औद्योगिक सुविधाओं सीडब्ल्यूसी के प्रावधानों के तहत निरीक्षण के अधीन हैं।



    इंग्लिश


    Nerve gas and chemical weapons
    Recently, the US and other allied countries bombarded the Syrian places over the use of alleged Syrian governments’ use of chemical weapons. Previously, UK government cut off the diplomatic relations with Russia over the alleged use of nerve agent to kill a Russian double agent. It is necessary to understand the basics of chemical weapons.
    What are chemical weapons?
    • A toxic chemical loaded in the delivery system of bomb or artillery.
    • In 1993, Chemical Weapons Convention was convened where countries agreed to limit availability of chemicals that can be used as tools of mass destruction.
    • Some of the minor chemicals can still be held by governments to use this in turbulent situations such as during riots such as tear gas.
    What is nerve agent?
    • It is a compound that acts by incapacitating the mechanism within the body responsible for the conduction of nerve impulses.
    • This is usually done by blocking the action of acetylcholineesterase — a compound that catalyses the breakdown of the neurotransmitter acetylcholine.
    • When acetylcholinesterase is prevented from performing its normal function of breaking down acetylcholine, muscles go into a state of uncontrolled contraction — a sign of paralysis or a seizure-like state.
    • Death usually happens because paralysis extends to the cardiac and respiratory muscles. Other symptoms could include dilation of pupils, sweating and gastrointestinal pain etc. Nerve agents can also be absorbed through the skin.
    Nerve gas are among the most lethal. In the CWC list of chemicals under, nerve gases are among the most restricted, given that they have no use other than in chemical warfare.






    मराठी

    नर्व्ह गॅस आणि इतर रासायनिक शस्त्रे: एक वाढता धोका

    आपल्याच नागरिकांवर केलेल्या कथित रासायनिक हल्ल्याच्या प्रत्युत्तरादाखल अमेरिका, फ्रान्स आणि ब्रिटनने अलीकडेच सीरियावर 100 हून अधिक क्षेपणास्त्रे डागली आहेत. या कारवाईत सीरियाच्या रासायनिक शस्त्रांचा मोठा साठा उध्वस्त करण्यात आल्याचा दावा केला गेला आहे. सीरियाविरुद्ध करण्यात आलेली ही कारवाई अत्यंत आक्रमक मानली जात आहे.
    युद्धात तसेच एखाद्या घटनेत रासायनिक शस्त्रांचा वापर हा एक गंभीर गुन्हा मानला जातो. या शस्त्रांबाबत आज आपण येथे जाणून घेणार आहोत.
    रासायनिक शस्त्र म्हणजे काय?
    रासायनिक शस्त्र (chemical weapon) या शस्त्रामध्ये रसायनांचा वापर होतो, ज्यांनी मानवावर मृत्यू ओढवतो किंवा त्याची हानी होते. रासायनिक शस्त्रांचे वर्गीकरण व्यापक नाश करणारे (weapons of mass destruction) म्हणून केले जाते, जरी ते आण्विक शस्त्रे, जैविक शस्त्रे आणि किरणोत्सर्गी शस्त्रांपेक्षा वेगळे आहेत.
    नर्व्ह गॅस, अश्रुधूर आणि मिरपूड स्प्रे ही रासायनिक शस्त्रांची तीन आधुनिक उदाहरणे आहेत. रासायनिक शस्त्रांमध्ये वापरण्यात येणारे सर्वात धोकादायक म्हणजे नर्व्ह एजेंट (GA, GB, GD आणि VX) आणि व्हजीकंट (ब्लीस्टर) एजंट आहेत, ज्यात H, HT, HD यांसारख्या सल्फर मस्टर्डचे समीकरण समाविष्ट आहे. सध्या, CS गॅस आणि मिरपूड स्प्रेचा वापर पोलीसी कार्यात आणि दंगा नियंत्रणासाठी सामान्यता वापरात आहे. CS गॅस हे घातक शस्त्र नाही, तर मिरपूड स्प्रेला प्राणघातक मानले जाते.
    नर्व्ह गॅस म्हणजे काय?
    नर्व्ह गॅस हे एक प्रकारचे रासायनिक शस्त्र आहे. या वापराने व्यक्तीच्या मज्जातंतुवर प्रभाव पडून त्या व्यक्तीवर पक्षाघाताचा हल्ला होतो. नर्व्ह गॅसच्या वापराची पद्धत जर्मनीने दुसर्‍या महायुद्धात तयार केली होती. जारी त्याचा वापर तेव्हा केला गेला नव्हता, तरी त्यानंतर त्या रसायनांसोबत एक नवे रसायन VX ला अमेरिका आणि रशियाने शीत युद्धाच्या काळात मोठ्या प्रमाणात तयार केले होते.
    हा वायू रक्तात मिसळल्यास श्वास घेण्यास अडथळा होऊन मृत्यू होऊ शकतो. याचा वापर 1995 साली जपानच्या एयुएम शिंरिक्यो या दहशतवादी संघटनेनी टोकियोच्या सबवेमध्ये केला होता.
    1993 साली केमिकल वेपन्स कंव्हेंशनमध्ये रासायनिक शस्त्रांच्या उत्पादनांवर आणि साठवणावर प्रतिबंध लादला गेला. सद्यपरिस्थितीत इराक, ईरान, सीरिया यासारख्या देशांकडे रासायनिक शस्त्रांचे प्रचंड भंडार आहेत.



    No comments:

    Post a Comment